مواد شیمیایی موسوم به مواد شیمیایی ماندگار که با نام مواد پرفلوئوروآلکیل و پلی‌فلوئوروآلکیل یا پی‌اف‌ای‌اس (PFAS) نیز شناخته می‌شوند و در محیط و بدن ما تجزیه نمی‌شوند و باقی می‌مانند، پیش‌تر با مرگ سلول‌های مغزی، سرطان، چاقی، ناباروری، بیماری تیروئید و موارد دیگر مرتبط دانسته شده بودند. حالا یک مطالعه جدید، دیابت نوع ۲ را نیز به این فهرست اضافه کرده است.
به گزارش نشریه پریونشن، پژوهشگران داده‌های سلامت گروهی کوچک و از نظر قومی متنوع از میان بیماران بیمارستان مونت سینای نیویورک را جمع‌آوری و بر اساس این داده‌ها میزان قرارگیری در معرض پی‌اف‌ای‌اس، اختلالات متابولیکی و بروز دیابت نوع ۲ را بررسی کردند.
نتیجه مطالعه به‌طور خلاصه این بود که افرادی که سطح پی‌اف‌ای‌اس در خونشان بالاتر بود (این مواد شیمیایی ساخت انسان معمولا در بطری‌های آب، بسته‌بندی مواد غذایی و شوینده‌ها و مواد مصرفی روزمره خانگی یافت می‌شوند) تا ۳۱ درصد بیشتر احتمال داشت به دیابت نوع ۲ مبتلا شوند. این افزایش خطر احتمالا به دلیل ایجاد اختلال در سوخت‌وساز و مسیرهای تولید اسید آمینه‌ها است.
اسید آمینه‌ها همان بلوک‌های سازنده پروتئین‌ها هستند که علاوه بر این، در تنظیم فرایندهای متابولیکی بدن هم نقش مهمی دارند. وقتی پی‌اف‌ای‌اس این مسیرها را مختل کند، توانایی بدن در کنترل قند خون، حفظ تعادل انرژی و مقابله با التهاب ضعیف می‌شود و این می‌تواند زمینه‌ساز دیابت باشد. به‌عنوان مثال، تغییر در سوخت‌وساز گلوتامات با چاقی و مقاومت به انسولین‌ــ که هر دو از پیش‌زمینه‌های ابتلا به دیابت‌اند‌ــ مرتبط دانسته شده است.
دکتر گالباداج، دانشیار بهداشت عمومی دانشگاه تگزاس، توضیح می‌دهد: «پی‌اف‌ای‌اس می‌تواند با برهم زدن مسیرهایی که حساسیت به انسولین، تعادل اسید آمینه‌ها و ذخیره چربی را کنترل می‌کنند، در متابولیسم بدن اختلال ایجاد کند. این تغییرات ظریف به مرور زمان می‌توانند خطر مقاومت به انسولین را افزایش دهند و زمینه را برای دیابت نوع ۲ فراهم کنند و این اثر فقط به کسانی که معمولا در معرض خطر دیابت‌اند، مثل افراد دارای اضافه‌وزن، کم‌تحرک یا با سابقه خانوادگی دیابت، محدود نیست.»
او اضافه می‌کند: «دیابت نوع ۲ صرفا یک بیماری ارثی نیست و تحت تاثیر سبک زندگی و عوامل بیرونی از جمله قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی‌‌ــ همان‌طور که این مطالعه نشان داد‌ــ هم ایجاد می‌شود. این یعنی اگر بتوانیم این عوامل بیرونی را شناسایی و برطرف کنیم، می‌توانیم میزان بروز این بیماری را کاهش دهیم.»
راه‌های کاهش تماس با مواد شیمیایی ماندگار
ــ استفاده از فیلترهای تصفیه آب خانگی که پی‌اف‌ای‌اس را حذف می‌کنند
ــ جایگزین کردن ظروف نچسب با ظروف چدنی یا استیل ضد زنگ
ــ انتخاب لوازم آرایشی، پوشاک و مواد پاک‌کننده فاقد پی‌اف‌ای‌اس
ــ کاهش مصرف غذاهای غیرخانگی که در بسته‌بندی‌های مقاوم به چربی توزیع می‌شوند
دکتر گالباداج می‌افزاید: «این مسئله را مانند کاهش تماس با دود سیگار دست دوم در نظر بگیرید. هرچه در محیط زندگی‌تان کمتر پی‌اف‌ای‌اس وجود داشته باشد، خطرات در بلندمدت کاهش می‌یابد.»
ر‌وش‌‌های دیگر کاهش خطر دیابت نوع ۲ کدام‌اند؟
مطالعات نشان داده‌اند حفظ وزن بدن در محدوده سالم و ورزش منظم (۱۵۰ دقیقه در هفته) می‌تواند در پیشگیری از برخی انواع دیابت موثر باشد. ورزش مقاومت به انسولین در عضلات را بلافاصله کاهش می‌دهد. این به شما کمک می‌کند انسولین کمتری استفاده و توانایی تولید انسولین را حفظ کنید. اگر در مرحله پیش‌دیابت باشید‌ــ که با مراجعه به پزشک و برخی آزمایش‌های خون مشخص می‌شود‌ــ می‌توان در کنار برنامه ورزشی و رژیم غذایی، داروهایی هم اضافه کرد.
دکتر گالباداج بر اهمیت رژیم پرفیبر هم تاکید می‌کند و می‌گوید فیبرهای ژل‌ساز مانند بتا گلوکان موجود در جودوسر می‌تواند به کاهش سطح مواد شیمیایی ماندگار در خون کمک کند.
این پژوهش تاکید می‌کند که پیشگیری از دیابت فقط یک مسئولیت فردی نیست و به سیاست‌گذاری‌های بهداشتی و اقدام‌های زیست‌محیطی هم نیاز است، زیرا گروه‌هایی که بیشتر در معرض پی‌اف‌ای‌اس قرار دارند، اغلب کم‌درآمدتر یا از نظر اجتماعی‌ــ‌اقتصادی به‌حاشیه رانده شده‌اند و به شکلی ناعادلانه تحت فشار و مشکلات بیشتری در زمینه سلامت‌اند. بنابراین به مقررات قوی‌تر، پاسخگویی شرکت‌ها و تلاش برای پاک‌سازی محیط‌زیست نیاز است و اگرچه افراد خود می‌توانند اقدام‌هایی انجام دهند، برای حفاظت از نسل‌های آینده تغییر گسترده‌تر در سطح سیستم‌ها ضروری است.
